HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP LỢ - VƯỜN QUỐC GIA U MINH HẠ - ĐIỂM DU LỊCH SINH THÁI LÝ TƯỞNG TRONG TƯƠNG LAI.
----------------------------------
LÂM NGỌC KIÊN
(Chi cục kiểm lâm Tỉnh Cà Mau)
Ngày 26/5/2009, trong khuôn khổ kỳ họp thứ 21 của uỷ ban điều phối quốc tế về con người và sinh quyển thuộc tổ chức giáo dục, khoa học và văn hoá của Liên Hiệp Quốc diễn ra tại Jeju (Hàn Quốc), Vườn Quốc Gia U - Minh Hạ (Tỉnh Cà Mau) của Việt Nam được chính thức công nhận là khu dự trử sinh quyển của thế giới.
Rừng U Minh Hạ ngoài giá trị nghiên cứu khoa học, môi trường sinh thái và du lịch. Đây còn là nơi lưu giữ những giá trị truyền thống lịch sử, bởi qua hai cuộc chiến tranh, rừng U Minh Hạ luôn là chiến khu kiên cường. Khu căn cứ địa này là nơi ở và làm việc của nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng trong các thời kỳ chiến tranh. Các đồng chí Lê Duẩn, Võ Văn Kiệt là những người đã từng gắn bó mật thiết với rừng U Minh Hạ.Sau ngày giải phóng, thống nhất tổ quốc, rừng U Minh Hạ lại là nơi đùm bọc cho hàng chục ngàn dân từ khắp các miền đất nước về đây sinh sống, lập nghiệp.
Nếu là người yêu thích thiên nhiên, muốn đi du lịch sinh thái để tận hưởng vẻ đẹp của quê hương đất nước, thì Vườn Quốc Gia U Minh Hạ - Tỉnh Cà Mau - là một địa điểm quí du khách không nên bỏ qua.
Nằm về phía Tây Tỉnh Cà Mau, cách Thành Phố Cà Mau không đầy 25 Km, mất hơn 30 phút ngồi ô tô, quí du khách sẽ đến Vườn Quốc Gia U Minh Hạ.
Đây là một khu rừng tự nhiên, thuần chủng (Loài cây chiếm ưu thế là Tràm – Melaleuca Cajuputi) mang đậm nét đặc trưng của hệ sinh thái rừng Tràm trên nền đất phèn, than bùn ngập nước theo mùa của khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Đây là một kiểu hệ sinh thái không còn nhiều ở Việt Nam và trên thế giới. Rừng ở đây có nhiều loài động, thực vật quí hiếm phục vụ cho nghiên cứu khoa học, bảo tồn nguồn gen, phát triển du lịch sinh thái. Ngoài ra, đây còn là cái nôi của cách mạng miền nam trong hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm.
Với nhiều đặc điểm quí giá đó, Vườn Quốc Gia U Minh Hạ sớm được nhà nước quan tâm phát triển. Từ năm 1983, Hội đồng Bộ Trưởng (Nay là Thủ Tướng Chính phủ) đã có quyết định số 83/CP về việc ghi nhận “ Khu bảo tồn thiên nhiên Vồ Dơi - Tỉnh Minh Hải”và gần đây, ngày 20/11/2006 thủ tướng chính phủ đã ký quyết định số 112/QĐ - TTg thành lập Vườn Quốc Gia U Minh Hạ trên cơ sở hợp nhất khu bảo tồn thiên nhiên Vồ Dơi với một phần diện tích rừng Tràm U Minh Hạ thuộc các Lâm ngư trường: U Minh III, Trần Văn Thời.
Hiện nay, Vườn có tổng diện tích 8.527 Ha nằm trên địa bàn hai huyện: U Minh và Trần Văn Thời. Trong đó có khu Vố Dơi rộng trên 3.600 Ha là khu rừng nguyên sinh duy nhất còn sót lại của Tỉnh Cà Mau. Ngoài ra, Vườn còn có hơn 25.000 Ha rừng đệm thuộc các đơn vị: Công ty lâm nghiệp U Minh Hạ, Trung tâm nghiên cứu ứng dụng rừng ngập. Đây là khu bảo vệ cần thiết đảm bảo cho sự phục hồi của các giống loài đặc hữu của hệ sinh thái rừng ngập với nhiều loài được ghi trong sách đỏ của Việt Nam và thế giới.
Vườn Quốc Gia U Minh Hạ có địa hình tương đối bằng phẳng, độ chênh cao bình quân so với mặt nước biển từ 1,5 đến 2,5m, độ chênh cao trong vùng rừng từ 0,5 đến 2m nghiêng và thấp dần về phía Tây bắc sang Đông nam. Trên lâm phần có hai loại đất chính đó là đất than bùn và đất sét; diện tích đất than bùn 1.664 Ha (Chiếm 22,7% diện tích), diện tích đất sét 6.863 Ha (Chiếm 77,3% diện tích). Do quá trình cố định đất hình thành than bùn và sự phá huỷ của nhiều nguyên nhân.
Đất ở đây được hình thành lâu đời từ nguyên đại đệ tứ, do sự bồi đắp của phù sa ven biển mang lại từ hệ thống sông Cửu Long, qua thời gian cố định dần, cùng với sự có mặt của thảm thực vật cây rừng ngập và sinh khối rơi rụng của nó trong điều kiện yếm khí vì bị ngập nước thường xuyên từ 5 đến 6 tháng/năm (Từ khoảng tháng 6 đến tháng 10 hàng năm) nên đã hình thành lớp than bùn có độ dày từ 0,5 đến 1m; dưới lớp than bùn là tầng đất sét có chứa phèn tiềm tàng ở các độ sâu khác nhau. Vườn quốc gia là vùng đất ngập nước theo mùa, do đó thảm thực vật ở đây là hổn hợp rừng tràm, trảng cỏ ngập nước theo mùa và đầm lầy trống.
Đứng trên đài quan sát rừng (Đài cao 25m ở vị trí trung tâm VQG) phóng tầm mắt nhìn bao quát toàn cảnh Vườn Quốc Gia, quí du khách không khỏi ngỡ ngàng trước bạt ngàn màu xanh của lá, của rừng như kéo dài vô tận và cảm thấy con người nhỏ bé làm sao trước thiên nhiên rộng lớn. Bên dưới tán rừng kia quí du khách sẽ khám phá được sự đa dạng sinh học hiếm có
Về thực vật, tại đây có ba kiểu thảm thực vật chính đó là rừng tràm bán tự nhiên, rừng tràm trồng và trảng cỏ ngập nước theo mùa. Theo các nhà khoa học, hệ thực vật ở đây gồm 78 loài, thuộc 65 chi và 36 họ. Trong đó, cây gỗ chủ yếu là Tràm (Melaleuca Cajuputi) và một số loài cây gỗ khác như Móp (Alsbiuia Spathulata), Bùi (Ilex Cymosa), Tràm Khế (Eugenia Jamlolana), Tràm sẽ (Eugenia Liucata); cây bụi có một số loài đại diện như Mua lông (Melastona Pelyauthium), Mật cật gai (Lienala Spinosa), Bòng Bòng (Lygedium Myerephyllum), Dầu đấu ba lá (Enodia Lepta), Bí Bái (Aetenychia Laurifellia); thảm tươi có các loài đại diện như Sậy (Phragmites Karka), Choại (Stenochleân Palustrie), cỏ Đuôi lươn (Machaerinafalcata), Mây nước (Flagellaria Indica), nhiều loài dương xỉ, tảo….Ở đây thực sự là một bảo tàng sinh thái sống về các loài thực vật thuộc hệ sinh thái rừng ngập úng của khu vực đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và của cả nước nói chung.
Về động vật, theo điều tra của Đoàn tổng hợp thuộc phân viện II Bộ lâm nghiệp trước đây và của Viện điều tra quy hoạch rừng Bộ NN&PTNT hiện nay thì hệ động vật rừng ở đây gồm 161 loài thuộc 66 họ và 27 bộ. Trong đó có hơn 40 loài thú, nhiều nhất là các loài thú quí hiếm như: Heo rừng, Nai, Khỉ vàng, Cà khu, Cầy hương, Dơi quạ, chồn, Rái cá lông mũi…; có hơn 182 loài chim, trong đó có các loài quí hiém như: Gà đẫy, gà soái, Khoang cổ, Chàng bè, Lele, Diệc, cò trắng, cò Đen, cò Lùn, Còng cọc, Hạt cổ trắng…; có hơn 36 loài bò sát thuộc 16 họ và 3 bộ, trong đó có một số loài quí hiếm như: Rắn Hổ đất, rắn Hổ mang chúa, rắn Mai gầm, Trăn gấm, Kỳ đà nước, tắc kè, Têtê (Trúc), Rùa vàng, Rùa răng (Càng đước), Rùa nắp…; Lưỡng thê có 11 loài thuộc 5 họ và 2 bộ và nhiều loài côn trùng khác. Ngoài ra, trên lâm phần VQG có hơn 100 Km kênh mương với tổng diện tích mặt nước hơn 1 triệu m2 (chưa kể diện tích của các thảm cỏ ngập nước theo mùa) đây thực sự là thiên đường cho các loài cá nước ngọt sinh sống và phát triển, ở đây vào mùa khai thác cá quí du khách dễ dàng bắt gặp nhiều loài cá có giá trị khoa học và kinh tế như: Cá lóc, Sặc rằn, Sặc bướm, Trê vàng, Rô đồng, Thác lác, Trạch…
Hệ động vật ở đây không những phong phú về thành phần loài mà còn có mức độ tập trung cá thể từng loài rất lớn. Nhiều loài động vật quí hiếm đã chọn nơi đây làm chổ trú ngụ vì hệ sinh thái rừng và môi trường ở đây vừa thích nghi với chúng vừa được bảo vệ rất tốt. Đến đây quí du khách có thể tận mắt nhìn thấy Vườn Dơi, Vườn Cò, máng Diệc…với rất nhiều loài chim bay đi, bay về từng đàn, từng đàn nhộn nhịp trông rất đẹp mắt.
Nhằm bảo tồn nguồn gen các loài động thực vật quí hiếm, phát huy các giá trị của vùng rừng, sử dụng bền vững tài nguyên rừng, đồng thời phục vụ nghiên cứu khoa học và phát triển du lịch sinh thái.Vừa qua, UBND Tỉnh Cà Mau đã thông qua quy hoạch khu du lịch sinh thái VQG U Minh Hạ và phê duyệt dự án đầu tư xây dựng Vườn với tổng kinh phí đầu tư cho giai đoạn 1 (2008-2011) là 144 tỷ đồng. Theo đó, VQG U Minh Hạ được chia làm 3 phân khu chức năng để đầu tư là: Khu dịch vụ hành chính, khu phục hồi sinh thái và khu bảo tồn nghiêm ngặt. Trong đó khu du lịch có quy mô khoản 1.708 ha, bao gồm toàn bộ phân khu dịch vụ hành chính và một phần khu rừng ngập nước.
Hiện nay, các hạng mục công trình như khu vui chơi giải trí, khu văn hoá truyền thống, tái tạo làng rừng, khu ẩm thực dân gian, khu nuôi thuần dưỡng thú bản địa, bến bãi câu cá…đang được thiết kế, thi công. Hiện tại, hệ thống đường nhựa, hệ thống cấp nước sinh hoạt, đài quan sát rừng cùng một số công trình dịch vụ khác đã được xây dựng hoàn thành phần nào đáp ứng nhu cầu nghiên cứu khoa học và tham quan du lịch sinh thái của du khách trong và ngoài tỉnh. Nhiều công ty du lịch trong và ngoài nước cũng đã đến tìm hiểu và đăng ký đầu tư khai thác du lịch tại đây.
Đặc biệt, mới đây VQG U Minh Hạ được tổ chức UNESCO chính thức công nhận là khu dự trử sinh quyển của thế giới. Đây thực sự là tin vui của nhân dân Cà Mau nói riêng và của nhân dân cả nước nói chung. Rồi đây, trong tương lai gần, khi các hạng mục công trình của gói đầu tư giai đoạn 1 hoàn thành, Vườn quốc gia U Minh Hạ thực sự là điểm du lịch sinh thái lý tưởng cho du khách trong nước và quốc tế.
----------------------------------
LÂM NGỌC KIÊN
(Chi cục kiểm lâm Tỉnh Cà Mau)
Ngày 26/5/2009, trong khuôn khổ kỳ họp thứ 21 của uỷ ban điều phối quốc tế về con người và sinh quyển thuộc tổ chức giáo dục, khoa học và văn hoá của Liên Hiệp Quốc diễn ra tại Jeju (Hàn Quốc), Vườn Quốc Gia U - Minh Hạ (Tỉnh Cà Mau) của Việt Nam được chính thức công nhận là khu dự trử sinh quyển của thế giới.
Rừng U Minh Hạ ngoài giá trị nghiên cứu khoa học, môi trường sinh thái và du lịch. Đây còn là nơi lưu giữ những giá trị truyền thống lịch sử, bởi qua hai cuộc chiến tranh, rừng U Minh Hạ luôn là chiến khu kiên cường. Khu căn cứ địa này là nơi ở và làm việc của nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng trong các thời kỳ chiến tranh. Các đồng chí Lê Duẩn, Võ Văn Kiệt là những người đã từng gắn bó mật thiết với rừng U Minh Hạ.Sau ngày giải phóng, thống nhất tổ quốc, rừng U Minh Hạ lại là nơi đùm bọc cho hàng chục ngàn dân từ khắp các miền đất nước về đây sinh sống, lập nghiệp.
Nếu là người yêu thích thiên nhiên, muốn đi du lịch sinh thái để tận hưởng vẻ đẹp của quê hương đất nước, thì Vườn Quốc Gia U Minh Hạ - Tỉnh Cà Mau - là một địa điểm quí du khách không nên bỏ qua.
Nằm về phía Tây Tỉnh Cà Mau, cách Thành Phố Cà Mau không đầy 25 Km, mất hơn 30 phút ngồi ô tô, quí du khách sẽ đến Vườn Quốc Gia U Minh Hạ.
Đây là một khu rừng tự nhiên, thuần chủng (Loài cây chiếm ưu thế là Tràm – Melaleuca Cajuputi) mang đậm nét đặc trưng của hệ sinh thái rừng Tràm trên nền đất phèn, than bùn ngập nước theo mùa của khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Đây là một kiểu hệ sinh thái không còn nhiều ở Việt Nam và trên thế giới. Rừng ở đây có nhiều loài động, thực vật quí hiếm phục vụ cho nghiên cứu khoa học, bảo tồn nguồn gen, phát triển du lịch sinh thái. Ngoài ra, đây còn là cái nôi của cách mạng miền nam trong hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm.
Với nhiều đặc điểm quí giá đó, Vườn Quốc Gia U Minh Hạ sớm được nhà nước quan tâm phát triển. Từ năm 1983, Hội đồng Bộ Trưởng (Nay là Thủ Tướng Chính phủ) đã có quyết định số 83/CP về việc ghi nhận “ Khu bảo tồn thiên nhiên Vồ Dơi - Tỉnh Minh Hải”và gần đây, ngày 20/11/2006 thủ tướng chính phủ đã ký quyết định số 112/QĐ - TTg thành lập Vườn Quốc Gia U Minh Hạ trên cơ sở hợp nhất khu bảo tồn thiên nhiên Vồ Dơi với một phần diện tích rừng Tràm U Minh Hạ thuộc các Lâm ngư trường: U Minh III, Trần Văn Thời.
Hiện nay, Vườn có tổng diện tích 8.527 Ha nằm trên địa bàn hai huyện: U Minh và Trần Văn Thời. Trong đó có khu Vố Dơi rộng trên 3.600 Ha là khu rừng nguyên sinh duy nhất còn sót lại của Tỉnh Cà Mau. Ngoài ra, Vườn còn có hơn 25.000 Ha rừng đệm thuộc các đơn vị: Công ty lâm nghiệp U Minh Hạ, Trung tâm nghiên cứu ứng dụng rừng ngập. Đây là khu bảo vệ cần thiết đảm bảo cho sự phục hồi của các giống loài đặc hữu của hệ sinh thái rừng ngập với nhiều loài được ghi trong sách đỏ của Việt Nam và thế giới.
Vườn Quốc Gia U Minh Hạ có địa hình tương đối bằng phẳng, độ chênh cao bình quân so với mặt nước biển từ 1,5 đến 2,5m, độ chênh cao trong vùng rừng từ 0,5 đến 2m nghiêng và thấp dần về phía Tây bắc sang Đông nam. Trên lâm phần có hai loại đất chính đó là đất than bùn và đất sét; diện tích đất than bùn 1.664 Ha (Chiếm 22,7% diện tích), diện tích đất sét 6.863 Ha (Chiếm 77,3% diện tích). Do quá trình cố định đất hình thành than bùn và sự phá huỷ của nhiều nguyên nhân.
Đất ở đây được hình thành lâu đời từ nguyên đại đệ tứ, do sự bồi đắp của phù sa ven biển mang lại từ hệ thống sông Cửu Long, qua thời gian cố định dần, cùng với sự có mặt của thảm thực vật cây rừng ngập và sinh khối rơi rụng của nó trong điều kiện yếm khí vì bị ngập nước thường xuyên từ 5 đến 6 tháng/năm (Từ khoảng tháng 6 đến tháng 10 hàng năm) nên đã hình thành lớp than bùn có độ dày từ 0,5 đến 1m; dưới lớp than bùn là tầng đất sét có chứa phèn tiềm tàng ở các độ sâu khác nhau. Vườn quốc gia là vùng đất ngập nước theo mùa, do đó thảm thực vật ở đây là hổn hợp rừng tràm, trảng cỏ ngập nước theo mùa và đầm lầy trống.
Đứng trên đài quan sát rừng (Đài cao 25m ở vị trí trung tâm VQG) phóng tầm mắt nhìn bao quát toàn cảnh Vườn Quốc Gia, quí du khách không khỏi ngỡ ngàng trước bạt ngàn màu xanh của lá, của rừng như kéo dài vô tận và cảm thấy con người nhỏ bé làm sao trước thiên nhiên rộng lớn. Bên dưới tán rừng kia quí du khách sẽ khám phá được sự đa dạng sinh học hiếm có
Về thực vật, tại đây có ba kiểu thảm thực vật chính đó là rừng tràm bán tự nhiên, rừng tràm trồng và trảng cỏ ngập nước theo mùa. Theo các nhà khoa học, hệ thực vật ở đây gồm 78 loài, thuộc 65 chi và 36 họ. Trong đó, cây gỗ chủ yếu là Tràm (Melaleuca Cajuputi) và một số loài cây gỗ khác như Móp (Alsbiuia Spathulata), Bùi (Ilex Cymosa), Tràm Khế (Eugenia Jamlolana), Tràm sẽ (Eugenia Liucata); cây bụi có một số loài đại diện như Mua lông (Melastona Pelyauthium), Mật cật gai (Lienala Spinosa), Bòng Bòng (Lygedium Myerephyllum), Dầu đấu ba lá (Enodia Lepta), Bí Bái (Aetenychia Laurifellia); thảm tươi có các loài đại diện như Sậy (Phragmites Karka), Choại (Stenochleân Palustrie), cỏ Đuôi lươn (Machaerinafalcata), Mây nước (Flagellaria Indica), nhiều loài dương xỉ, tảo….Ở đây thực sự là một bảo tàng sinh thái sống về các loài thực vật thuộc hệ sinh thái rừng ngập úng của khu vực đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và của cả nước nói chung.
Về động vật, theo điều tra của Đoàn tổng hợp thuộc phân viện II Bộ lâm nghiệp trước đây và của Viện điều tra quy hoạch rừng Bộ NN&PTNT hiện nay thì hệ động vật rừng ở đây gồm 161 loài thuộc 66 họ và 27 bộ. Trong đó có hơn 40 loài thú, nhiều nhất là các loài thú quí hiếm như: Heo rừng, Nai, Khỉ vàng, Cà khu, Cầy hương, Dơi quạ, chồn, Rái cá lông mũi…; có hơn 182 loài chim, trong đó có các loài quí hiém như: Gà đẫy, gà soái, Khoang cổ, Chàng bè, Lele, Diệc, cò trắng, cò Đen, cò Lùn, Còng cọc, Hạt cổ trắng…; có hơn 36 loài bò sát thuộc 16 họ và 3 bộ, trong đó có một số loài quí hiếm như: Rắn Hổ đất, rắn Hổ mang chúa, rắn Mai gầm, Trăn gấm, Kỳ đà nước, tắc kè, Têtê (Trúc), Rùa vàng, Rùa răng (Càng đước), Rùa nắp…; Lưỡng thê có 11 loài thuộc 5 họ và 2 bộ và nhiều loài côn trùng khác. Ngoài ra, trên lâm phần VQG có hơn 100 Km kênh mương với tổng diện tích mặt nước hơn 1 triệu m2 (chưa kể diện tích của các thảm cỏ ngập nước theo mùa) đây thực sự là thiên đường cho các loài cá nước ngọt sinh sống và phát triển, ở đây vào mùa khai thác cá quí du khách dễ dàng bắt gặp nhiều loài cá có giá trị khoa học và kinh tế như: Cá lóc, Sặc rằn, Sặc bướm, Trê vàng, Rô đồng, Thác lác, Trạch…
Hệ động vật ở đây không những phong phú về thành phần loài mà còn có mức độ tập trung cá thể từng loài rất lớn. Nhiều loài động vật quí hiếm đã chọn nơi đây làm chổ trú ngụ vì hệ sinh thái rừng và môi trường ở đây vừa thích nghi với chúng vừa được bảo vệ rất tốt. Đến đây quí du khách có thể tận mắt nhìn thấy Vườn Dơi, Vườn Cò, máng Diệc…với rất nhiều loài chim bay đi, bay về từng đàn, từng đàn nhộn nhịp trông rất đẹp mắt.
Nhằm bảo tồn nguồn gen các loài động thực vật quí hiếm, phát huy các giá trị của vùng rừng, sử dụng bền vững tài nguyên rừng, đồng thời phục vụ nghiên cứu khoa học và phát triển du lịch sinh thái.Vừa qua, UBND Tỉnh Cà Mau đã thông qua quy hoạch khu du lịch sinh thái VQG U Minh Hạ và phê duyệt dự án đầu tư xây dựng Vườn với tổng kinh phí đầu tư cho giai đoạn 1 (2008-2011) là 144 tỷ đồng. Theo đó, VQG U Minh Hạ được chia làm 3 phân khu chức năng để đầu tư là: Khu dịch vụ hành chính, khu phục hồi sinh thái và khu bảo tồn nghiêm ngặt. Trong đó khu du lịch có quy mô khoản 1.708 ha, bao gồm toàn bộ phân khu dịch vụ hành chính và một phần khu rừng ngập nước.
Hiện nay, các hạng mục công trình như khu vui chơi giải trí, khu văn hoá truyền thống, tái tạo làng rừng, khu ẩm thực dân gian, khu nuôi thuần dưỡng thú bản địa, bến bãi câu cá…đang được thiết kế, thi công. Hiện tại, hệ thống đường nhựa, hệ thống cấp nước sinh hoạt, đài quan sát rừng cùng một số công trình dịch vụ khác đã được xây dựng hoàn thành phần nào đáp ứng nhu cầu nghiên cứu khoa học và tham quan du lịch sinh thái của du khách trong và ngoài tỉnh. Nhiều công ty du lịch trong và ngoài nước cũng đã đến tìm hiểu và đăng ký đầu tư khai thác du lịch tại đây.
Đặc biệt, mới đây VQG U Minh Hạ được tổ chức UNESCO chính thức công nhận là khu dự trử sinh quyển của thế giới. Đây thực sự là tin vui của nhân dân Cà Mau nói riêng và của nhân dân cả nước nói chung. Rồi đây, trong tương lai gần, khi các hạng mục công trình của gói đầu tư giai đoạn 1 hoàn thành, Vườn quốc gia U Minh Hạ thực sự là điểm du lịch sinh thái lý tưởng cho du khách trong nước và quốc tế.
